Inleiding
Het debat in Nederland en binnen de VVD wordt op dit moment sterk versmald door het gebrek aan opvangmogelijkheden lokaal en incidentenproblematiek in het integratietraject. Incidenten worden te vaak aangegrepen om het gelijk van zowel extreem rechts als extreem links te onderbouwen. Het zal de kwaliteit van het debat ten goede komen als wij grotere lijnen in de migratie en integratie problematiek blootleggen.
Migratie is een realiteit, vóór het settelen van volken of stammen zelfs de normaliteit. Naarmate ons aantal op de aarde groeit, worden leefruimten kleiner, op veel plaatsen te klein. Lokale conflicten zijn meestal de aanleiding dat grote groepen in beweging komen. Migratie en conflicten zijn van alle tijden en het einde is nog niet in zicht (Peter). Migratie en interactie tussen culturen kan culturen, ook de onze, verrijken! Tegelijkertijd kan het ook culturen verarmen. Het is belangrijk om de goede balans te vinden.
Een korte blik naar het verleden.
In Europa zijn taalgroepen een redelijke afspiegeling van middeleeuwse en pre-middeleeuwse migraties. Romaanse talen in het Zuiden en Westen, Germaanse talen in het Noorden en Westen, Slavische talen in het Oosten. Een mengsel van het Romaanse vocabulaire en de Germaanse grammatica leverde het Engels op. Die taal is naar Australië en grote delen van Noord Amerika gemigreerd. In Zuid-Amerika worden twee Romaanse talen gesproken, ook Canada kent zijn Romaanse taal. Migratie vanuit Europa heeft veel cultuur elders vernietigd. Omgekeerd kan hetzelfde gebeuren. Laten we onze geschiedenis niet vergeten anders gebeurt hetzelfde nog een keer.
Vijf aspecten voor nader onderzoek
Interne migratie: migratie binnen de landsgrenzen.
In Congo zijn 7 miljoen mensen op drift, vooral in de oostelijke departementen van het land. Velen blijven binnen hun eigen land. Waarom migreren deze mensen over relatief beperkte afstand? De overheid (ook lokale overheden) van de democratische republiek Congo is sterk geïnteresseerd in de vele grondstoffen, nauwelijks in het lot van de bewoners als het gaat om exploiteren van die grondstoffen. Waarom trekken de mensen slechts zover weg als voldoende is om conflicten en machtsspelletjes te ontlopen? Binding aan eigen cultuur? Of leveren de grondstoffen ook indirect voldoende leef-mogelijkheden op?
Emigratie:
Duidelijk is: mensen willen weg uit hun vertrouwde omgeving, omdat die vertrouwde omgeving hen geen kansen meer biedt. Meer mensen zijn instaat om uitgaven te doen, om te investeren in de kans op een beter bestaan elders. De aantallen lopen in de miljoenen. Bijna allen willen ze naar Europa, niet naar Rusland, niet naar Arabië, niet naar Azië. Ook binnen Europa zijn er voorkeurslanden. Daarmee is de wens om zichzelf te ontwikkelen vervangen door de wens voor een beter leven voor je kinderen – in welke vorm dan ook. De wereld waaruit een mens wil vluchten is er één van grootschalige beperking van de kans op bestaanszekerheid. Het gevolg is dat de aantallen mensen, die redelijkerwijs in aanmerking kunnen komen voor asiel én in staat zijn om hierheen te komen oneindig veel groter is dan in het traditionele, vertrouwde beeld.
Transmigratie:
De middellandse Zee en de Atlantische Oceaan ten westen van noord Afrika is een relatief beperkt gebied waarin de landen die er aan grenzen intensief varen. Dit geeft kansen op transmigratie: de tocht van eigen huis en haard naar een onbekende, nieuwe plaats om te settelen. Smokkelroutes worden gevonden en daar wordt door de aangrenzende landen en NGO’s op ingespeeld. De economische situatie in een land – bijvoorbeeld door Westerse en Chinese overbevissing in Senegal waardoor lokale vissers hun broodwinning verliezen – … is vaak de reden voor transmigratie.
Immigratie:
Waarom worden specifiek één of enkele landen in Europa als meest ideaal gezien? Economische mogelijkheden? Sociale aspecten? Attitude van de inwoners? Wellicht moeten we binnen Europa een Service Level Agreement Asielzoekers (ESLAA) afspreken om verschillen in voorzieningen te minimaliseren. Het huidige Nederlandse beleid wordt sterk bepaald door afbraak opvangmogelijkheden na de vorige asielcrisis, dit in combinatie met de enorme vertraging in de woningbouw waardoor de huidige, autochtone woningzoekende al is vastgelopen. Het openstaan voor asielzoekers botst met de rechten van Nederlanders die een woning zoeken.
Integratie:
Als de overstap is afgerond en de vluchteling in de eindbestemming is aangekomen is het logisch dat dit ‘nieuwe moederland’ een aantal zaken verwacht: aanpassen van de eigen leefgewoonten aan de openbare orde in het land van vestiging, het leren kennen van rechten en plichten, het kunnen, mogen en willen deelnemen aan maatschappelijke en economische activiteiten, het leren waarderen van onze liberale opvattingen en open samenleving, waarin plaats is voor vele visies, leefwijzen, religies en vooral tegenstellingen. Het is een greep uit mogelijkheden, die ook helpt om de problemen uit het land van oorsprong achter zich te laten. De verschillen in opvattingen zijn in het land van herkomst vaak kleiner dan in ons land, maar de heftigheid van die kleinere tegenstellingen daarentegen enorm groot. Angst voor en omgaan met een tegengestelde mening zal moeten omkeren in waarderen van een andere mening. Deze stap kan soms voor nieuwkomers te groot zijn, waardoor verzet ontstaat tegen onze diversiteit van meningen. Dit kan leiden tot anti-integratie stromingen met radicalisering als uiterste.
Ieder mens heeft het recht zich maximaal te ontplooien en in vrijheid te leven. Echter de vrijheid van het individu houdt daar op waar hij de vrijheid van andere individuen tegenkomt.
Levensvisies in de samenleving
Liberaal humanistisch mensbeeld.
In het liberaal humanistisch mensbeeld staat het individu centraal. Een ieder moet zich maximaal en vrij kunnen ontplooien. De vrijheid van het ene individu wordt slechts, maar wel absoluut, beperkt door de vrijheid van het andere individu. We hebben immers allen gelijke rechten om ons te ontplooien. Veel mensen die naar Europa en Nederland komen, leefden ineen collectivistische cultuur. Iedereen wordt geacht het zelfde te doen, tot de manier waarop je je hoofddoek draagt toe. Afwijken kan leiden tot levensbedreigende situaties. Voor ons reden tot het bieden van asiel. Maar in welke mate komen onze levensvisies overeen? De wijze van het dragen van een hoofddoek is geen levensvisie.
Liberale kijk op asiel
Wij liberalen verwelkomen allen die omwille van vrije ontplooiing van eigen individualiteit vervolgt of bedreigd worden. Zeker waar de migratie ontstaat door actieve onderdrukking of oorlog is in principe de basis gelegd voor de noodzaak om inwoners van zo’n ander land te hulp te komen. Wij bieden hen in Nederland bescherming aan. Bij bescherming voor individuele vrijheid gaan we ervan uit dat deze mensen respect gehad hebben en in de toekomst zullen hebben voor de individuele vrijheid van anderen – het is logisch dat als je iets wilt hetzelfde ook gunt aan een ander. Niet zelden blijkt deze veronderstelling, voor ons een basisvoorwaarde, toch niet bij de asiel aanvrager aanwezig te zijn. Jammer genoeg regent het incidenten die anti-migratie emoties oproepen en versterken. Dit roept de vraag op of deze vluchtelingen wel echt gevlucht zijn voor deze politieke reden en het zoeken naar meer vrijheden of dat er meer economische motieven ten grondslag liggen aan hun vlucht.
Wettelijke regelingen
Regels binnen het al langer bestaande gebouw van asiel, migratie en integratie.
Het vierde kabinet Rutte is gevallen op de asiel problematiek. Mogelijkheden binnen Nederland of de verschillende visies van de regeringspartijen daarop en het willen beperken van de instroom zijn onoverbrugbaar gebleken. De partijen die deelnemen aan de Tweede Kamer Verkiezingen hebben daar allemaal wel een visie op vastgelegd in hun verkiezingsprogramma’s. We zullen regels nationaal en in Europees verband moeten herzien. Het is sterk de vraag of de andere Europese landen achter Nederland gaan staan bij pogingen tot verbouwing van het totaal. Dat Nederland te weinig woningen heeft om onderdak te bieden, zal weinig indruk maken. Wetgeving is het wapen waarmee wij conflicten uitvechten. Onze wetgevende vergaderingen op nationaal en Europees niveau zullen zich hiermee bezig moeten gaan houden.
Een andere Verenigde Naties.
Het is zeker ook goed om eens te kijken naar de organisatie van de Verenigde Naties, opgericht aan het einde van de tweede wereld oorlog met de bedoeling een dergelijk conflict voor de toekomst uit te bannen. Betekent de klimaatverandering en het ontstaan van veel zwak georganiseerde staten, met vreemde grenzen als restant van het kolonisatie tijdperk, niet een reden om dit gezaghebbend orgaan aan te passen aan huidige problematiek op wereldniveau? De huidige organisatie maakt van de VN een papieren werkelijkheid, die niet instaat is desorganisatie, nieuwe conflicten en oorlogen aan te pakken. Vluchtelingen stromen worden niet voorkomen, noch begeleid met het oog op bestaansveiligheid van die migranten.
Uiteindelijk is het menselijk contact de basis voor de oplossing.
Beknelling tussen extreem rechts en extreem links. In het nieuws wordt geventileerd dat 65% van de Nederlanders (asiel)migratie als een probleem ziet. Nu de bevolking gesproken heeft, blijkt dat dit zelf een lage voorspelling was. inzicht in de motivaties van de vluchtelingen kan de massaliteit van het probleem hopelijk hanteerbaar maken. Daarvoor hebben wij Europa en samenwerkende stabiele staten in VN-verband nodig. We moeten oppassen dat we ons niet scharen onder de populistische kretologie die een gemakkelijk lijkende schijnoplossing presenteert. Wetgeving kan een onderdeel zijn van de "internationale strijd" maar uiteindelijk zal zich het gesprek, niet alleen met de transmigratie landen net buiten de Europese grenzen, maar juist me de emigratie landen de oplossing moeten bieden .Het moeten niet de wapens zijn die uitmaken hoe de toekomst geregeld wordt, maar het menselijk overleg op basis van een mensbeeld. Ons uitgangspunt is een liberaal humanistisch mensbeeld. Hierbij hebben wij op de eerste plaats oog voor de 18 miljoen wereldburgers in Nederland, maar evenzeer de voor de 7 miljard wereldburgers, die buiten onze grenzen leven. Zo'n gesprek zal alleen lukken als we inzicht hebben en begrip tonen voor hun problematiek.
Het is hun wens om zich veilig te voelen en zich te kunnen ontwikkelen, het is onze wens om dat voor hen lokaal mogelijk te maken.
Pieter Jansen en Peter Lamberts